خط اقتصادی

امروز برنامه هم‌اندیشی با موضوع «بازآفرینی نقش مساجد به عنوان نهاد پیشران اجتماعی» در خانه اندیشه‌ورزان برگزار شد. در این نشست، ابوالفضل علیخانی (مسئول قرارگاه مساجد بنیاد برکت)، مرتضی طاهریان (معاون ساماندهی و شبکه‌سازی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد) و سید ناصر میرمحمدیان (مدیرعامل بنیاد هدایت) به بحث و تبادل نظر پرداختند.

در ابتدای این نشست ابوالفضل علیخانی، مسئول قرارگاه مساجد بنیاد برکت، در ابتدای نشست بر اهمیت روزافزون «مسجد محوری» در سطح محلات سراسر کشور تأکید کرد و اظهار داشت: «رئیس‌جمهور محترم نیز جلساتی برای حمایت از این موضوع تشکیل می‌دهند. همچنین، نهادهای تبلیغی و حوزوی با محوریت ائمه جمعه، در قالب قرارگاه ملی مسجد گرد هم آمده‌اند تا توجه بیشتری به این امر داشته باشند.»

تاریخچه و چالش‌های نقش مساجد

علیخانی به تاریخچه نقش مساجد در انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: «از ابتدا، بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی مانند پشتیبانی از جبهه‌ها و جمع‌آوری کمک‌های مردمی از مساجد آغاز شد؛ اما به مرور زمان، مساجد از حضور کنشگران فرهنگی و اجتماعی خالی شدند و مسئولیت‌های فرهنگی و اجتماعی به نهادهای دیگری واگذار شد.»

وی توضیح داد که امروزه بسیاری از ائمه جماعت به دنبال تبدیل مساجد به پایگاه‌های اجتماعی و فرهنگی برای محله خود هستند، اما از پشتیبانی لازم برخوردار نیستند. بنیاد برکت به عنوان نهاد حمایتی، در تلاش است تا نقش اجتماعی مساجد را در مناطق کم‌برخوردار تقویت کند.

علیخانی تأکید کرد که خدمات مساجد باید شامل امور مادی و معنوی باشد تا همسایگان مسجد بتوانند از آن بهره‌مند شوند. هدف قرارگاه مساجد بنیاد برکت، ایجاد فضایی است که مساجد به عنوان پایگاه‌هایی برای رفع مشکلات محله‌ها عمل کنند.

در ادامه این برنامه مرتضی طاهریان، معاون ساماندهی و شبکه‌سازی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، با اشاره به نقش تاریخی مساجد، بر چند کارکرد کلیدی تأکید کرد:

نقش اجتماعی و گره‌گشایی: مساجد باید به عنوان مکان‌هایی برای گره‌گشایی از امور مؤمنین عمل کنند که این نقش از زمان تأسیس مسجد شکل گرفته است.

برکات تجمعات: اقامه نماز جماعت باعث ایجاد برکات اجتماعی و تعامل بین مؤمنین می‌شود.

خدمات مالی و اوقات فراغت: مساجد می‌توانند محل ایجاد صندوق‌های قرض‌الحسنه و خیریه برای یاری‌رسانی باشند و همچنین فضایی برای تأمین اوقات فراغت جوانان و نوجوانان، به ویژه در تابستان، فراهم کنند.

مشاوره و حل اختلافات: مراجعه به بزرگان مسجد برای دریافت مشاوره در هنگام بروز اختلافات، یکی از راه‌های حل مشکلات است و مساجد می‌توانند در زمینه‌های ازدواج و خانواده نیز نقش ایفا کنند.

طاهریان تأکید کرد که مساجد باید به عنوان مراکز اجتماعی فعال باشند و برای موفقیت در عرصه‌های اجتماعی، نیازمند توجه به «اقتضائات زمانه و نیازهای جامعه» هستند، چرا که امروزه با رقبایی همچون فرهنگسراها، آموزشگاه‌ها و مراکز مشاوره مواجه‌اند.

او افزود: «از زمان تأسیس اولین مسجد، کارکردهای اجتماعی آن با کارکردهای عبادی گره خورده است. مساجد به عنوان مراکز فرهنگی و اجتماعی، همواره به ایجاد اجتماع مؤمنین پرداخته‌اند.»

طاهریان درباره نقش بنیاد برکت نیز بیان کرد که این بنیاد با ایجاد قرارگاه‌ها تلاش می‌کند تا با استفاده از ظرفیت‌های نهادهای موجود (و پرهیز از ایجاد نهادهای جدید)، مشکلات را شناسایی و حل کند.

همچنین سید ناصر میرمحمدیان، مدیرعامل بنیاد هدایت، هدف اصلی این بنیاد را کمک به فعال‌سازی کارکرد اجتماعی مساجد عنوان کرد.

توانمندسازی و استقلال مساجد

میرمحمدیان توانمندسازی عناصر مسجد را بهترین روش برای ارتقاء کارکرد اجتماعی دانست و تصریح کرد: «این توانمندسازی باید به گونه‌ای باشد که مساجد وابسته به کمک‌های مالی نشوند و خودشان بتوانند به حل مسائل جامعه بپردازند.» هدف بنیاد ارائه خدماتی است که به مساجد کمک کند تا مسائل محلی خود را حل کرده و ظرفیت‌هایشان را تقویت نمایند.

تقویت ظرفیت‌های محلی و گفتمان

وی تأکید کرد که مساجد باید به عنوان نهادهای محلی، به حل مسائل اجتماعی پرداخته و پایبند به ارزش‌های مردمی باشند تا نقش‌های اجتماعی و اقتصادی خود را بهتر ایفا کنند.

میرمحمدیان همچنین به گسترش دانش و گفتمان پیرامون «امام محله» و «امام روستا» اشاره کرد و گفت که این ایده‌ها به خوبی جا افتاده و اکنون یکی از موضوعات اصلی رسانه‌ها شده است.